Mesane Kanseri
Mesane, karnın alt kısmında yerleşen, böbreklerden gelen idrarı depolayan ve boşaltma işlevi gören içi boş bir organdır. Bu organın iç duvarını kaplayan hücrelerden (ürotelyal hücreler) gelişen kötü huylu hastalığa mesane kanseri denir. Bu ürotelyal hücreler aynı zamanda böbreklerin toplayıcı sistemini ve üreterlerin de iç duvarlarını kaplamaktadır. Çoğu mesane kanseri, kanserin yüksek oranda tedavi edilebilir olduğu erken bir aşamada teşhis edilebilir. Ancak erken evre mesane kanserleri bile başarılı bir tedaviden sonra tekrarlayabilir. Bu nedenle, mesane kanseri olan kişiler, tekrarlama ihtimaline karşı yıllarca belirli aralıklarla takip edilmelidir.
Semptom ve belirtileri
İdrarda kan (hematüri)- idrarın parlak kırmızı veya kola renginde görünmesidir. İdrarda kanın görülmesi çok önemli bir semptomdur ve aksi ispat edilene kadar mesane kanserinden şübhelenilmelidir. Ancak bazen idrar normal görünebilir ve sadece laboratuvar testinde kan tespit edilebilir. Mesane tümörü bazen sık idrara çıkma, ağrılı idrar yapma şikayetleri de oluşturabilir.
Nedenleri- tam olarak bilinmemektedir. Hücrelerdeki kontrol mekanizmalarının bozulması sonucu kontrolsuz şekilde çoğalarak kitlesel oluşuma neden olur. Bu hücrelerin parçalanarak yayılması sonucu da başka organlarda metastazlar izlenir.
Risk faktörleri:
Sigara içmek- Sigara, puro veya pipo içmek, idrarda zararlı kimyasalların birikmesine neden olarak mesane kanseri riskini arttırabilir. Bu zararlı kimyasallar mesanenizin mukozasına zarar verebilir ve bu da kanser riskinizi artırabilir.
Artan yaş- Yaşlandıkça mesane kanseri riski artar. Her yaşta ortaya çıkabilmesine rağmen, mesane kanseri teşhisi konan çoğu insan 55 yaşından büyüktür.
Erkek olmak- Erkeklerde mesane kanseri görülme olasılığı kadınlardan daha fazladır.
Bazı kimyasallara maruz kalma- Vücudunuzun temasta olduğu zararlı kimyasallar idrar yolları ile atılmaktadır. Bu nedenle, belirli kimyasallar ile temasta olmanın mesane kanseri riskini arttırabileceği düşünülmektedir. Özellikle arsenik, kauçuk, deri, tekstil ve boya ürünlerinin üretiminde kullanılan malzemeler etkili olabilmektedir.
Önceki kanser tedavisi- Bazı kanser hastalıklarında kullanılan anti kanser ilacı (siklofosfamid) ile tedavi mesane kanseri riskini arttırır. Ayrıca herhangi bir kanser tedavisi için pelvise yönelik radyasyon tedavisi alan kişilerde de mesane kanseri gelişme riski daha yüksektir.
Kronik mesane iltihabı- Uzun süreli idrar sondası kullanımında meydana gelebilecek kronik ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları (sistit vb.), skuamöz hücreli mesane kanseri riskini arttırabilir. Dünyanın bazı bölgelerinde, şistozomiyazis olarak bilinen parazit enfeksiyonunun neden olduğu kronik mesane iltihabı da skuamöz hücreli karsinom ile bağlantılıdır.
Mesane kanserini önlemenin kesin bir yolu olmasa da, riskinizi azaltmaya yardımcı olacak adımlar atabilirsiniz. Örneğin:
Sigara içmeyin- Sigara içmiyorsanız, başlamayın. Sigara içiyorsanız, bırakmanıza yardımcı olacak bir plan hakkında doktorunuzla konuşun. Destek grupları, ilaçlar ve diğer yöntemler bırakmanıza yardımcı olabilir.
Çevrenizde kimyasal maddelerle temasta olmayın- Kimyasallarla çalışıyorsanız, maruz kalmamak için tüm güvenlik talimatlarını izleyin.
Çeşitli meyve ve sebzeler tüketin- Çeşitli renkli meyve ve sebzelerden zengin bir diyet seçin. Meyve ve sebzelerdeki antioksidanlar kanser riskinizi azaltmanıza yardımcı olabilir.
Tanı nasıl konulur?
USG- üriner sistem ultrasonografi yapılması çok basit, ucuz ve etkili bir muayenedir. Ama tüm mesane tümörlerinde tanı koyamayabilir. O yüzden USG ile tanı konulamadığında sistoskopi gerekir.
Sistoskopi- Üretradan ince bir aletle kapalı şekilde girilerek mesane içerisinin görüntülenmesidir. Bu işlem, hem lokal hem de anestezi altında yapılabilmektedir.
İdrar Sitolojisi- Alınan idrar örneğinin bir sitolog tarafından mikroskop altında incelenmesi işlemidir.
Görüntüleme yöntemleri- Hem ilk tanı koymada, hem de mesane kanseri tanısı konulduktan sonra evreleme amacıyla radyolojik görüntüleme yöntemlerine (CT, MRI, PET/CT vs) ihtiyaç duyulmaktadır.
Bilgisayarlı tomografi- bu tetkikte damardan kontrast madde verilerek görüntüleme alınmaktadır. Tomografi ile akciğerlerde veya başka organlarda metastaz olma durumu ve lenf nodlarında tutulum olma durumu araştırılabilir.
PET BT- bu görüntüleme mesane tm hastalığını evrelendirme ve takiplerde metastaz durumunu araştırmak için kullanılmaktadır.
TUR Tm- görüntülemerle elde edilen sonuçlara göre mesaneye kapalı şekilde aletlerle girilerek tümörün kazınması işlemi yapılır. Bu işlem aynı zamanda kesin patolojik tanı koyma için de yapılmaktadır. Tümörün mesane duvarında yayılma derinliği, tümörün agresiflik derecesi hastalığın seyrinde ve tedavisinde önemli olduğu için bu işlem tecrübeli eller tarafından yapılmalıdır. Yeterli kalınlıkta mesane duvarı kazınmalıdır. Patoloji tanı yüzeyel mesane kanseri şeklinde olursa genelde bu işlem yeterli olmaktadır. Ancak mesane tümörünün tekrarlama riskinin yüksek olması nedeniyle belli aralıklarla sistoskopi (mesaneye kapalı şekilde bakmak) yapılarak takip edilmelidir. Bazı durumlarda kontrol sistoskopiler arasında mesane içine ilaçlar (kemoterapötikler ve BCG) uygulanmaktadır.
Patoloji tanılar:
Tis- bu aşamada yüzeyel ama agresif seyirli bir karsinoma in situ tümör görülmektedir.
pTa Low grade(düşük derece)- mesane kanseri yüzeyeldir (mesane duvarının kas katına geçmemiştir) ve agresif değildir. Burada genellikle ek tedavi gerekmeden belli aralıklarla (takipler mutlaka önemli!!!) sistoskopik kontroller yeterli olmaktadır.
pTa High grade(yüksek derece)- mesane kanseri yüzeyeldir(mesane duvarının kas katına geçmemiştir) ama daha agresif seyirlidir. Bu halda tümörün kazınması işleminden sonra mesane içerisine haftalık dozlarla özel ilaçlar verilmesi gerekebilir. Ve yine belli aralıklarla aksatmadan sistoskopik kontroller gerekir.
pT1 High grade- kanser mesane duvarının derinlerine inmiş ancak mesanenin kas tabakasına yayılmamıştır. Yüksek agresiflik potansiyeli olan bir hastalıktır. Bu halde hastaya 2-4 hafta içerisinde tekrar TUR ameliyatı uygulanmalıdır. Bunun amacı ilk kanserin kas tabakasına yayılma ihtimalini maksimum derecede ortaya koyabilmektir. Eğer tekrari patoloji yine kasa yayılmamıştır olarak gelirse, mesane içerisine haftalık ilaç verilerek belli aralıklarla kontrol sistoskopiler önerilecektir
pT2 High grade- kanser mesane kas tabakasına yayılmıştır ve yüksek agresiflik potansiyeli vardır demektir. Bu halde hastanın genel durumu uygunsa Radikal Sistektomi ameliyatı yapılması önerilir.
pT3- kanser mesane duvarından aşarak etraf dokulara yayılmıştır.
pT4- kanser uzak organlara metastaz vermiştir
İntravezikal (mesane içi) ilaç tedavisi- bazı mesane kanserlerinde ameliyattan sonra mesane içine ilaç tedavisi verilmektedir. Bunlardan en sık kullanılanlar immun yanıtla BCG, kemoterpötik olarak ise mitomisin ve epirubisindir. Bunlar hastalığın derecesine, tümörün boyutuna, sayına vs gibi parametrelere göre doktorunuz tarafından önerilmektedir. Ameliyattan sonrakı dönemde 6-8 hafta boyunca haftada bir kez başlangıç doz (induksiyon) veya 1-2 senelik doz (idameli) uygulanabilir
Radikal sistektomi- Hastalığın mesane kasına ilerlemiş durumlarında (T2 evresi) uygulanan bir yöntemdir. Burada mesane tamamen, çevre dokularla ve lenf nodları ile beraber çıkarılır. Erkeklerde mesane ile birlikte prostat, kadınlarda rahim dokusu (uterus) ve vajen 1/3 üst kısmı çıkarılır. Mesane çıkarıldıktan sonra böbreklerden gelen idrar kanalı ya karın dışına bağlanır ya da bağırsaklardan YAPAY MESANE yapılır.
İdrar kanalının karın dışına bağlanması- Böbreklerden gelen idrarı dışarıya aktarmak için birkaç rekonstruksiyon (onarım) yöntemi uygulanmaktadır. Bunlardan biri ileal conduit adı verilen bağırsağın bir kısmından oluşturulan ve göbeğin sağ tarafından cilde çıkarılan bir yöntemdir. Hastanın ince bağırsağından 12-15 cm lik bir kısım alınır. Böbreklerden gelen idrar kanalları (üreterler) buraya bağlanır, bağırsağın diğer ucu da cilde dikilir. Bu sayade idrar böbrekten doğrudan karın dışına akar. Burada hastaların karnında dışarıya idrarın akması için bir torba konulmaktadır.
Yapay Mesane (Neobldder)
Bağırsaktan yeni mesane oluşturulmasıdır. J ve W şeklinde iki türü vardır. W mesane normal mesaneye daha çok benzer. J şeklindeki mesanede daha sonra idrar kanallarına (üreterlere) müdahale mümkün değildir. W mesanede ise idrar kanallarında (üreterlerde) darlık vb sorun olduğunda üretradan (idrar kanalından) girilerek müdahale edilebilir. W Yapay mesane ameliyatında hastanın bağırsağından 45-55 cm lik bir kısım alınır. W şeklinde bir yöntem uygulanarak normal mesane hacmine yakın bir hacmi olan kese oluşturulur. Böbreklerden gelen üreterler bu keseye dikilir. Bu dikişleri korumak için her iki tarafa sonradan çıkarılmak üzere stent takılır. Yapay mesane, idrar kanalı ile de birleştirilerek sonda takılır. Yaklaşık 2-3 hafta sonra sonda çıkarılır ve hastalar eskisi gibi normal idrar yapmaya başlıyor.
Bu yöntemle oluşturulan yeni mesane karnın içine yerleştirilmekte ve hasta idrarını eskisi gibi idrar yollarından yapmaktadır.
W Yapay Mesanenin Avantajları:
-
Hastalar karının dışında herhangi bir torba taşımaz
-
Çok daha kozmetiktir.
-
Hastalar idrar yolundan eskisi gibi idrar yapmaya devam eder
-
Hastalar havuza, denize normal girebilirler
-
Hastalar 2 ay içerisinde eski normal yaşamlarına kavuşurlar
-
W şeklindeki yapay mesaneye idrar yolundan kamera ile girip üreterlerde işlem yapmak mümkündür. Stent konulabilir, stent çıkarılabilir. (J şeklindeki yapay mesanede bunlar mümkün olmaz)
-
Ameliyat sonrası kemoterapi gerekirse rahatlıkla uygulanabilir
Kemoterapi ve radyoterapi- Hastalığın metastatik ve çok ilerlemiş durumlarında ve ameliyat yapılması mümkün olmayan hallerde uygulanan yöntemlerdir. Bazen ameliyat öncesinde veya sonrasında ameliyat ve kemoterapi kombine şeklinde uygulanabilmektedir.